ชวนชมนิทรรศการศิลปะมัลติมีเดียของสุดยอดศิลปินอาร์ตนูโวระดับมาสเตอร์ ณ พิพิธภัณฑ์ศิลปะดิจิทัล (MODA) กรุงเทพฯ

Author: MutAnt

หลังจากในปีที่แล้วที่บ้านเรามีนิทรรศการศิลปะแนวใหม่ที่มีชื่อเสียงระดับโลกมาจัดแสดงให้ชมกัน เริ่มต้นด้วยนิทรรศการศิลปะมัลติมีเดียที่ปลุกชีวิตงานศิลปะระดับมาสเตอร์พีซของศิลปินผู้สร้างประวัติศาสตร์ให้โลกศิลปะสมัยใหม่กลับมามีชีวิตอีกครั้งอย่าง From Monet to Kandinsky ตามมาด้วยการปลุกชีวิตศิลปินผู้ยิ่งใหญ่แห่งยุคเรอเนสซองส์ให้กลับมาโลดแล่นอีกครั้งในนิทรรศการศิลปะมัลติมีเดียอย่าง Italian Renaissance

ในปีนี้พิพิธภัณฑ์ศิลปะดิจิทัล (MODA) กรุงเทพฯ และริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก ผู้จัดงานนิทรรศการศิลปะมัลติมีเดียสุดล้ำทั้งสองครั้งที่ผ่านมา ก็กลับมาต่อเนื่องความสำเร็จอีกครั้งกับนิทรรศการมัลติมีเดียครั้งใหม่ล่าสุดอย่าง The Golden Age of Art Nouveau – Something Nouveau: Klimt, Mucha, Beardsley นำเสนอที่สุดแห่งงานศิลปะ งานออกแบบ และสถาปัตยกรรม อย่างอาร์ตนูโว* (Art Nouveau) ที่เฟื่องฟูในยุค 1890 – 1910

*อาร์ตนูโวเป็นสไตล์งานศิลปะ สถาปัตยกรรม ศิลปะประยุกต์ และมัณฑนศิลป์ ที่เฟื่องฟูระหว่างยุค 1890 และ 1910 คำว่า ‘อาร์ตนูโว’ มาจากภาษาฝรั่งเศส แปลว่า new art (ศิลปะแนวใหม่) เกิดขึ้นจากความตื่นตัวเพื่อตอบรับความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีและอุตสาหกรรมในยุคสมัยนั้น โดยมีรูปแบบที่ได้แรงบันดาลใจมาจากรูปทรงและโครงสร้างของธรรมชาติ ลายเครือเถาของพืชพันธุ์ และเส้นโค้งเว้าของสิ่งมีชีวิต ราวกับสถาปัตยกรรมต้องการผสานตัวเองให้กลมกลืนกับสภาพแวดล้อมธรรมชาติ มันถูกนำไปใช้กับงานจิตรกรรม อาคารบ้านเรือน งานกราฟิก สิ่งพิมพ์ แฟชั่น เครื่องประดับ เฟอร์นิเจอร์ ไปจนถึงภาชนะเครื่องใช้ในบ้าน

นิทรรศการศิลปะมัลติมีเดียครั้งนี้อุทิศให้กับการปลุกชีวิตผลงานศิลปะของสามสุดยอดศิลปินอาร์ตนูโวระดับมาสเตอร์อย่าง

กุสตาฟ คลิมท์ (Gustav Klimt)

จิตรกร นักออกแบบ มัณฑนากรชาวออสเตรีย ผู้ผลักดันให้ศิลปะอาร์ตนูโวเป็นที่นิยมและแพร่หลายอย่างกว้างขวางในวงการศิลปะและออกแบบของออสเตรียและทั่วโลก เอกลักษณ์อันโดดเด่นในผลงานจิตรกรรมของคลิมท์คือภาพร่างกายคนที่ผสานกันอย่างกลมกลืนกับลวดลายอันวิจิตรพิสดารจนดูเหมือนจะหลอมรวมเป็นเนื้อเดียวกัน และการใช้วัสดุอันมลังเมลืองอย่างทองคำในภาพวาด แสดงให้เห็นถึงสีสันอันเรืองรองสง่างาม รายละเอียดอันซับซ้อน ลวดลายประดับประดาอันละเอียดอ่อนในแบบศิลปะอาร์ตนูโวอันเลิศหรูตระการตา

อัลโฟนส์ มูคา (Alphonse Mucha)

จิตรกร นักวาดภาพประกอบ และศิลปินกราฟิกชาวเช็ก ผู้เป็นที่รู้จักจากการวาดภาพและออกแบบโปสเตอร์ที่ตกแต่งอย่างมีสไตล์และโดดเด่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งโปสเตอร์ของซาราห์เบิร์น ฮาร์ดต์ (Sarah Bernhardt) นักแสดงละครเวทีผู้โด่งดังที่สุดของฝรั่งเศสในช่วงปลายยุคศตวรรษที่ 19 และต้นศตวรรษที่ 20 เอกลักษณ์อันโดดเด่นของเขาคือการวาดภาพตัวละครผู้หญิงที่ประดับประดาด้วยลวดลายดอกไม้อันอ่อนหวานวิจิตรบรรจง เขาทำงานในหลากหลายสื่อ ทั้งภาพประกอบ โฆษณา ออกแบบตกแต่งฉากละครเวที ออกแบบเฟอร์นิเจอร์และเครื่องประดับ สิ่งนี้ทำให้ผลงานของเขาเข้าถึงคนจำนวนมาก และขยายขอบเขตของงานศิลปะออกไปในวงกว้างมากขึ้น ผลงานของเขาเป็นเสมือนหนึ่งภาพแทนของยุคสมัยนั้น

ออเบรย์ เบียร์ดสเลย์ (Aubrey Beardsley)

ศิลปินนักวาดภาพประกอบชาวอังกฤษ ผู้มีเอกลักษณ์โดดเด่นในการวาดภาพลายเส้นด้วยหมึกดำที่ได้แรงบันดาลใจจากภาพพิมพ์ไม้ของญี่ปุ่น ผลงานของเขาเน้นการนำเสนอความแปลกประหลาดพิลึกพิลั่น ความลึกลับน่าพิศวง และความเย้ายวนทางเพศ เขาเป็นผู้นำในกระแสเคลื่อนไหวทางสุนทรียะในอังกฤษ และมีส่วนร่วมในพัฒนาการของกระแสศิลปะและการออกแบบโปสเตอร์อาร์ตนูโวของอังกฤษ นอกจากเป็นจิตรกรและนักวาดภาพประกอบแล้ว เขายังเป็นนักเขียนด้วย ทำให้ผลงานภาพวาดของเขายังจับห้วงอารมณ์ของงานวรรณกรรมอย่างลึกซึ้งกลมกลืน ผลงานของเขาวิพากษ์วิจารณ์ความเคร่งครัดของสังคมในยุควิกตอเรียนที่จำกัดความงามและเสรีภาพทางเพศ

การนำเสนอผลงานมาสเตอร์พีซของสามศิลปินอาร์ตนูโวระดับมาสเตอร์อันงดงามวิจิตรกว่า 500 ภาพ ในรูปแบบมัลติมีเดียอันล้ำสมัย คลอเคียงด้วยเสียงเพลงคลาสสิกอันไพเราะ เปิดโอกาสให้ผู้ชมเข้าไปดื่มด่ำและดำดิ่งตัวเองไปกับศิลปะอาร์ตนูโวอย่างเปี่ยมอารมณ์ความรู้สึก

ที่สำคัญในนิทรรศการครั้งล่าสุดนี้ยังมีความแตกต่างและความพิเศษมากกว่านิทรรศการครั้งที่ผ่านมา ส่วนความแตกต่างที่ว่าจะเป็นอะไรนั้น เราไปหาคำตอบจากเจ้าภาพผู้จัดนิทรรศการครั้งนี้อย่างลินดา เฉิง (Linda Cheng) กรรมการผู้จัดการของศูนย์การค้าริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก และโอเล็ก มารินนิน (Oleg Marinin) ผู้บริหารของ Artplay Media บริษัทระดับอินเตอร์ผู้เชี่ยวชาญการจัดนิทรรศการมัลติมีเดียอันทันสมัยซึ่งริเริ่มแนวคิดการจัดนิทรรศการมัลติมีเดียเหล่านี้กันเถอะ

โดยลินดา เฉิง กล่าวถึงจุดเริ่มต้นของการริเริ่มนิทรรศการศิลปะมัลติมีเดียในครั้งนี้ว่า “จากสองครั้งที่แล้วที่เราจัดงาน From Monet to Kandinsky และ Italian Renaissance มีผลตอบรับที่ดีมาก ผู้มาเยี่ยมชมต่างก็แฮปปี้และหลายคนถามว่าเราจะจัดนิทรรศการแบบนี้อีกไหม ด้วยความที่เราทราบว่าศิลปะเป็นสิ่งสำคัญและอยู่ใกล้ชิดกับทุกคนไม่ว่าคุณจะอายุเท่าไหร่ เพศไหน สัญชาติอะไร ถ้าเราเป็นมนุษย์ ศิลปะก็เป็นสิ่งสำคัญสำหรับเราทุกคน ตั้งแต่เมื่อสามปีที่แล้ว ทางริเวอร์ ซิตี้ ใช้เวลาและงบประมาณในการลงทุนกับงานนิทรรศการต่างๆ มากมาย ตั้งแต่นิทรรศการงานศิลปะจีนสื่อมัลติมีเดียจากพิพิธภัณฑ์พระราชวังแห่งชาติประจำไต้หวันมาแล้ว หลังจากนั้นเราก็คิดว่าเราต้องทำนิทรรศการแบบนี้ขึ้นมาอีก เพราะเราคิดว่าสาธารณชนมีความต้องการที่จะชม นอกจากตัวงานในนิทรรศการแล้ว ข้อมูลความรู้เกี่ยวกับงานศิลปะต่างๆ ที่เราแสดงประกอบนิทรรศการก็มีความสำคัญ เพราะเราต้องการให้ความรู้กับคน ทุกนิทรรศการของเราต้องมีคุณค่าทางการศึกษาด้วย หลังจากเราได้ดูนิทรรศการ From Monet to Kandinsky ที่เบอร์ลิน เราก็รู้สึกว่าคนไทยน่าจะชอบงานแบบนี้ เราก็เลยไปคุยกับทางผู้จัดงานคือคุณโอเล็ก ซึ่งเคยจัดนิทรรศการนี้ที่ยุโรปกับมอสโกมาแล้วและประสบความสำเร็จมาก เพื่อเอานิทรรศการ From Monet to Kandinsky มาแสดงที่นี่ รวมถึง Italian Renaissance ด้วยเหมือนกัน”

ลินดายังกล่าวเสริมอีกว่า “ฉันคิดว่าศิลปะกับเพลงเป็นสิ่งที่อยู่คู่กัน เราไม่จำเป็นต้องรู้ภาษา แต่เราก็สามารถเพลิดเพลินไปกับศิลปะและเสียงเพลงได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับเด็กๆ เราคิดว่างานศิลปะดิจิทัลสามารถเข้าถึงคนรุ่นใหม่ที่ชอบถ่ายรูปได้ และเข้าถึงง่าย เราก็มาคุยกันว่า หลังจากนิทรรศการสองครั้งที่ผ่านมา เราจะทำโครงการอะไรต่อ คุณโอเล็กก็ถามว่า เราชอบอะไร โดยส่วนตัวฉันชอบดนตรีคลาสสิกและศิลปะอาร์ตนูโว ก็เลยมาสรุปกันที่สามศิลปินที่เราเลือกมาครั้งนี้”

ส่วนโอเล็ก มารินนิน ผู้ริเริ่มจัดแสดงนิทรรศการศิลปะมัลติมีเดียไปทั่วโลก กล่าวถึงแนวคิดของนิทรรศการครั้งล่าสุดนี้ว่า “คอนเซ็ปต์ที่เรานำเสนอในนิทรรศการมัลติมีเดียครั้งนี้จะมีความแตกต่างกับนิทรรศการมัลติมีเดียครั้งที่ผ่านมา ด้วยการนำเอาเทคนิคใหม่ๆ มาใช้เป็นครั้งแรก ทั้งตัวนิทรรศการหลัก The Golden Age of Art Nouveau – Something Nouveau เทคนิคการฉายภาพในนิทรรศการเองก็แตกต่างไปจากสองครั้งที่ผ่านมา โดยไม่ใช่แค่เพียงฉายภาพโมชั่นกราฟิกและแอนิเมชั่นบนผนังเท่านั้น หากแต่ยังฉายภาพเหล่านี้ลงบนพื้นด้วย ซึ่งผมคิดว่ามันจะสร้างผลลัพธ์และประสบการณ์อันทรงพลังและเต็มเปี่ยมด้วยอารมณ์ความรู้สึกจนทำให้คุณสามารถดำดิ่งเข้าไปในโลกศิลปะอันสวยงามของคลิมท์, มูคา และเบียร์ดสเลย์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผลงานศิลปะสีทองมลังเมลืองของคลิมท์น่าจะเป็นที่นิยมในประเทศไทยเช่นเดียวกับในทั่วโลก

“สิ่งที่ใหม่อีกอย่างก็คือเราจะมีนิทรรศการอื่นๆ คู่ขนานไปกับนิทรรศการหลักที่ริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก เพราะเราไม่ต้องการจะแสดงนิทรรศการเดียวไปสองสามเดือนแล้วเปลี่ยนไปแสดงนิทรรศการอื่น แต่เรายังมีงานศิลปะดิจิทัลอื่นๆ ในห้องแสดงงานอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นการฉายภาพมัลติมีเดียสามมิติที่นำเสนอผลงานศิลปะอาร์ตนูโว รวมถึงศิลปะอื่นๆ อย่างรัสเซียนอาวองต์การ์ด หรือแม้แต่อิตาเลียน เป็นอาทิ

“หรือศิลปะจัดวางจากเทคโนโลยี VR (โลกเสมือนจริง) ที่มอบประสบการณ์ให้ผู้ชมได้เดินเข้าไปอยู่ในผลงานของศิลปินอย่างแวน โก๊ะห์ หรือภาพวาด The Scream (1893) ของเอ็ดเวิร์ด มุงก์ (Edvard Munch) เหมือนคุณได้เข้าไปอยู่ในฉากของภาพวาดนั้นจริงๆ

“รวมถึงเทคโนโลยี VR-Interactive (ศิลปะเชิงโต้ตอบ) ที่ผู้ชมสามารถสร้างงานใน VR ให้กลายเป็นงานศิลปะดิจิทัลของคุณเองได้ ยังมีงาน Interactive Installation (ศิลปะจัดวางเชิงโต้ตอบ) ที่ไม่ใช่แค่สำหรับเด็กๆ แต่สำหรับผู้ใหญ่ด้วย ที่เปิดโอกาสให้ผู้ชมเติมแต่งสีสันให้กับสิ่งมีชีวิตดิจิทัลอันน่ามหัศจรรย์ให้มันมีชีวิตอยู่ในจอได้ หรือคุณสามารถเข้าไปในผลงานของศิลปินระดับมาสเตอร์ในอดีตอย่างคาซีมีร์ มาเลวิช (Kazimir Malevich) แล้วเข้าไปสร้างผลงานของตัวเองขึ้นมาจากรายละเอียดในผลงานของเขาได้ นอกจากนี้คุณยังสามารถพรินต์ผลงานออกมาและเอากลับบ้านได้ เทคนิคเหล่านี้ถูกนำมาใช้ที่นี่เป็นครั้งแรก เพื่อดึงให้ผู้ชมชาวไทยใช้เวลาอยู่กับงานศิลปะครั้งนี้ได้อย่างสนุกสนานและน่าสนใจยิ่งขึ้นไปอีก

“ตอนนี้ศิลปะดิจิทัลกำลังเป็นที่นิยมมากขึ้นเรื่อยๆ ดูได้จากนิทรรศการมัลติมีเดียทั่วโลก ในพิพิธภัณฑ์ทั่วโลก ที่นำเสนอศิลปะดิจิทัลในคอนเซ็ปต์ที่แตกต่างกันไป บางแห่งนำเสนอผลงานศิลปะร่วมสมัยเท่านั้นด้วยซ้ำ ในส่วนของเรา เราก็ต้องการผสมผสานทุกอย่างเข้าไว้ด้วยกัน ไม่ใช่แค่เพียงศิลปะคลาสสิกเท่านั้น แต่เรายังมีความสนใจในศิลปะดิจิทัลร่วมสมัยอีกด้วย ซึ่งถึงผมจะไม่ใช่แฟนของงานศิลปะร่วมสมัยเท่าไหร่ แต่สำหรับงานศิลปะดิจิทัลร่วมสมัย ผมคิดว่ามันแปลกใหม่ น่าสนใจ และน่ามหัศจรรย์มาก ยกตัวอย่างเช่นผลงานของศิลปินดิจิทัลชาวฝรั่งเศส โธมัส บลันชาร์ด (Thomas Blanchard) ที่มีชื่อเสียงจากการที่ผลงานศิลปะดิจิทัลของเขาถูกใช้ใน iPhone X ของ Apple ผลงานของเขาน่าทึ่งมาก หรือผลงานของศิลปินดิจิทัลอาร์ตชาวรัสเซีย แม็กซิม เชสต์คอฟ (Maxim Zhestkov) เขามีชื่อเสียงจากผลงานดิจิทัลอาร์ตที่แสดงบนอาคารในไทม์สแควร์ นิวยอร์ก ซึ่งปัจจุบันคนนับล้านได้เห็นผลงานของเขา ในอนาคตเราเองก็หวังว่าเราจะสร้างงานศิลปะดิจิทัลร่วมสมัยของเราเองขึ้นมา รวมถึงเชิญศิลปินดิจิทัลอาร์ตร่วมสมัยมาทำงานร่วมกับเรา ซึ่งในจำนวนนั้นก็อาจจะมีศิลปินไทยรวมอยู่ด้วยก็เป็นได้”โอเล็กกล่าวทิ้งท้าย

เล่าให้ฟังกันถึงขนาดนี้แล้วขอบอกเลยว่ามิตรรักแฟนศิลปะทั้งหลายไม่ควรพลาดชมนิทรรศการศิลปะมัลติมีเดียอันล้ำสมัยครั้งนี้เป็นอย่างยิ่ง 

นิทรรศการ Something Nouveau เปิดให้ชมตั้งแต่วันที่ 15 มกราคม ถึง 16 เมษายน ที่อาร์ซีบี แกลเลอเรีย ชั้น 2 ศูนย์การค้าริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก โดยแบ่งออกเป็นสามส่วนคือ:

1. MODA Gallery ที่นำเสนอศิลปะมัลติมีเดียของสามศิลปินอาร์ตนูโว กุสตาฟ คลิมท์, อัลโฟนส์ มูคา และออเบรย์ เบียร์ดสเลย์

2. MODA Space ที่จะมอบประสบการณ์ของศิลปะดิจิทัลสามมิติ และงานศิลปะจัดวางดิจิทัลอินเตอร์แอ็กทีฟ ที่ผู้ชมไม่เพียงแต่สามารถดำดิ่งไปสู่โลกแห่งศิลปะดิจิทัลที่สร้างสรรค์ขึ้นโดยศิลปินงานดิจิทัลร่วมสมัยจากประเทศต่างๆ แต่ยังสามารถมีปฏิสัมพันธ์ร่วมกับผลงานได้อีกด้วย

3. MODA VR Studio ที่นำเสนอโลกเสมือนผ่านเทคโนโลยีดิจิทัล ซึ่งผู้ชมต้องใช้อุปกรณ์ในการชมและฟังเพื่อดื่มด่ำไปกับโลกแห่งสามมิติและสามารถเนรมิตโลกเสมือนขึ้นมาได้ด้วยตนเองด้วยเทคโนโลยีอันล้ำสมัย

www.rivercitybangkok.com

สิทธิเสรีภาพเป็นอีกคำหนึ่งที่ฟังดูยอดเยี่ยมจริงๆ เราชอบคำนี้ และแน่นอนว่าคุณก็คงชอบด้วยเช่นกัน อย่างไรก็ดีคำถามคือพวกเราทั้งหมดสามารถมีชีวิตอยู่โดยมีคำนี้เคียงข้างไปตลอดได้จริงหรือไม่ หากพูดถึงการเลือกร้านอาหารที่ชอบ รถยนต์ที่ใช่ แน่นอนว่าย่อมเป็นไปได้ แต่ถ้าเราหยิบคำว่า ‘สิทธิเสรีภาพ’ มาวางไว้บนหัวข้อการเลือก ‘ตัวตน’ หรือพูดแบบตรงๆ ว่า ‘การเลือกรสนิยมทางเพศ’ แล้ว เชื่อเถอะว่าแม้คุณจะใช้สิทธิ์ของคุณเลือกตัวตนของตัวเองไปแล้วก็ตาม แต่การแสดงออกถึงความเป็นตัวตนของคุณก็ไม่ได้มี ‘เสรีภาพ’ มากมายขนาดนั้นหรอก และเพราะสิทธิ์สิทธิ์หนึ่งอาจเล็กเกินกว่าที่สังคมจะใส่ใจ กลุ่มที่ต้องการเรียกร้องสิทธิให้กับความหลากหลายทางเพศจึงถือกำเนิดขึ้นในนามของ ‘LGBTQ’ ที่ย่อมาจาก lesbian (เลสเบียน), gay (เกย์), bisexual (ไบเซ็กชวล), transgender (คนข้ามเพศ) และตัวสุดท้ายที่เพิ่งเพิ่มเข้ามาหลังสุดคือ queer (กะเทย) หรือ questioning (ยังไม่ทราบแน่ชัดถึงรสนิยมทางเพศของตนเอง) โดยมีคำเรียกอย่างเป็นทางการอีกอย่างคือ ‘กลุ่มบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศ’ สำหรับประเทศไทยกลุ่ม LGBTQ เริ่มก่อร่างสร้างความแข็งแกร่งจนสามารถตะโกนส่ง ‘เสียง’ ได้ดังพอที่จะเปลี่ยนแปลงอะไรต่างๆ ในโลกอันคับแคบใบนี้ได้อยู่บ้างในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมา แต่นั่นก็เป็นเพียงปฐมบทของแบตเทิลอันยาวนานที่พวกเขายังคงต้องต่อสู้เพื่อรักษาสิทธิเสรีภาพที่พวกเขาสมควรจะได้รับต่อไป

ไทยแลนด์มิตรแท้หรือศัตรู…

ว่ากันว่าชื่อเสียงของประเทศไทยนั้นอยู่ในระดับที่ ‘เป็นมิตร’ กับกลุ่มบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศมากกว่าประเทศอื่นในเอเชียด้วยกัน ถึงขั้นรัฐบาลไทยส่งเสริมให้นักท่องเที่ยวต่างชาติที่อยู่ในกลุ่ม LGBTQ เข้ามาท่องเที่ยวในไทยได้อย่างเสรี มีการอนุญาตให้เปิดโรงแรมที่รับเฉพาะแขก LGBTQ อย่างเปิดเผยหลายร้อยแห่ง จนได้สมญาว่าเป็นประเทศ Gay Paradise of Asia แม้จะฟังดูดี แต่ก็เหมือนกับความย้อนแย้งอื่นๆ ในดินแดนนี้นี่แหละที่ท้ายที่สุดแล้วการเลือกปฏิบัติ การดูถูกเหยียดหยาม และการกีดกันทางสังคมกับกลุ่มบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศก็ยังปรากฏให้เห็นอยู่ดาษดื่นในสังคมไทย

LGBTQ มีสิทธิเสรีภาพในการเป็น ‘ตัวเอง’ ได้มากน้อยแค่ไหน

มาพูดถึงความเป็นไปง่ายๆ ทั่วไปกันก่อนดีกว่า สังคมไทยส่วนใหญ่ในปัจจุบันน่ารักกับ LGBTQ เสมอด้วยการไม่ปาหินใส่ ไม่จับขังคุก และไม่แห่ประจานทั่วเมือง ในทางกลับกันผู้คนทั้งหลายกลับคิดว่าการแต่งกายหรือรสนิยมทางเพศที่ไม่ตรงกับการถูกปลูกฝังมาตั้งแต่ครั้งบรรพกาลเป็นเรื่องที่เกิดจากความผิดปกติทางจิต มีครอบครัวจำนวนไม่น้อยพาลูกวัยรุ่นไปพบจิตแพทย์เพื่อขอให้หมอช่วย ‘รักษา’ อาการของพวกเขาให้กลับมาเป็น ‘ปกติ’ หรือคาดหวังว่าสักวันหนึ่งเขาจะเติบโตเป็นปกติ (เฮ้อ…) ถ้าในสังคมระดับจุลภาคอย่างครอบครัวมีความคิดอ่านที่เปิดกว้างมากเช่นนี้แล้ว เราไม่ค่อยอยากไล่เรียงไปถึงสังคมมหภาคเสียเท่าไหร่ แต่ความจริงก็คือความจริง ในระบบการศึกษา หนังสือเรียนภาคบังคับที่ใช้เรียนในโรงเรียนทั่วประเทศพาดพิงถึงเรื่องนี้อย่างชัดเจนว่ามีสาเหตุมาจากความผิดปกติทางจิตใจ บุคคลที่เรียกตัวเองว่าอาจารย์บางคนก็ไม่พยายามทำความเข้าใจ แต่มักตีตรา ล้อเลียน ไปจนถึงเสียดสีด้วยถ้อยคำรุนแรง นี่ยังไม่ได้พูดถึงชีวิตการทำงานที่เหล่า LGBTQ มักจะได้รับการกีดกันอย่างโจ่งครึ่ม ทั้งถูกปฏิเสธการจ้างงานเพียงแค่เหลือบตามอง หรือไม่ได้รับโอกาสให้มีความก้าวหน้าทางหน้าที่การงานอย่างที่ควรจะเป็น รวมถึงถูกจำกัดอาชีพให้ยิ่งใหญ่ได้อยู่เพียงไม่กี่วงการ ฉะนั้นคำตอบของคำถามด้านบนคือเรามีสิทธิ์เป็นตัวเองได้มากเท่าไหร่นั้นก็ขึ้นอยู่กับว่าจิตใจเราเข้มแข็งมากพอที่จะต้านทานกระแสสังคมที่สถาปนาตัวเองว่าเป็น ‘สังคมปกติ’ ได้มากน้อยแค่ไหนเท่านั้นเอง

LGBTQ กับสิทธิเสรีภาพทางข้อบทกฎหมาย

พูดเรื่องง่าย (กว่า) ไปแล้ว คราวนี้มาพูดถึงเรื่องจริงจังอย่างเรื่องกฎหมายกันบ้าง ตลอดระยะเวลายี่สิบกว่าปีที่ผ่านมากลุ่มเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิ LGBTQ พยายามอย่างหนักที่จะต่อสู้เพื่อสิทธิของ LGBTQ ในประเทศไทย และสร้างความเปลี่ยนแปลงมาแล้วมากมาย ซึ่งในที่นี้คงไม่สามารถบอกเล่าได้หมดทุกกิจกรรม แต่เราแนะนำให้คุณเข้าไปอ่านเพิ่มเติมได้ในรายงานอย่างเป็นทางการของโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ (UNDP) ที่ชื่อ Being LGBT in Asia: รายงานในบริบทของประเทศไทย (Google search แล้วขึ้นเลย) อย่างไรก็ดีความเคลื่อนไหวล่าสุดที่กำลังเป็นประเด็นถกเถียงอยู่ในขณะนี้คือเรื่อง พ.ร.บ. คู่ชีวิต ที่เปิดโอกาสให้บุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศจดทะเบียนเป็นคู่ชีวิตอยู่ร่วมกันได้โดยมีกฎหมาย (บางข้อ) รองรับ ซึ่งแม้ว่าร่าง พ.ร.บ. คู่ชีวิต จะเพิ่งผ่านมติเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรีไปเมื่อปลายเดือนธันวาคมปีที่แล้วนี่เอง (แต่ยังไม่ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา) แต่สารัตถะหลักๆ ของ พ.ร.บ. คู่ชีวิต ก็ดูจะยัง ‘ไม่เคลียร์’ และเป็นเสมือนการกระทำประเภทปากหวานก้นเปรี้ยวเสียมากกว่า เพราะกฎหมายยังถือว่า ‘คู่ชีวิต’ ไม่ใช่ ‘คู่สมรส’ ดังนั้นสิทธิ์ในบริบทของคำว่า ‘คู่ชีวิต’ จึงไม่เสมอภาคเทียบเท่ากับสิทธิ์ของ ‘คู่สมรส’ ระหว่างชายหญิง และส่งผลให้กฎหมายอื่นๆ ที่ยึดโยงคำว่า ‘คู่สมรส’ มิอาจมอบสิทธิ์ให้กับ ‘คู่ชีวิต’ ได้โดยอัตโนมัติ จนกว่ากฎหมายอื่นๆ จะถูกแก้ไขเพิ่มเติมสิทธิ์ให้กับคู่ชีวิตตาม พ.ร.บ. คู่ชีวิต ในภายหลังเสียก่อน ซึ่งนั่นก็รังจะก่อให้เกิดคำถามต่อไปว่าเพราะเหตุใดสิทธิ์ระหว่างคู่รัก LGBTQ จะเท่าเทียมกับสิทธิ์ของมนุษย์ชาวไทยคนอื่นไม่ได้ ในเมื่อเราก็เป็นมนุษย์ที่พึงได้พึงมีสิทธิ์เสมอกันมิใช่หรือ

สิทธิ์เดียวที่ดูจะเท่าเทียมกันคือสิทธิ์ในการสร้างสรรค์

อย่างที่บอกว่ากลุ่ม LGBTQ มุ่งมั่นที่จะสื่อสารถึงความเป็นตัวเองให้สังคมได้รับรู้อยู่เสมอ และศิลปะก็ดูเหมือนจะเป็นช่องทางหนึ่งที่สามารถส่งสารเข้าถึงจิตใจส่วนลึกของผู้คนได้มากกว่าอะไรทั้งหมด ข่าวดีก็คือภายในเดือนพฤศจิกายนปีนี้เราจะมีโอกาสได้ชมความคิดสร้างสรรค์ของกลุ่ม LGBTQ อีกครั้ง โดยหอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ร่วมกับมูลนิธิซันไพรด์ ซึ่งเป็นมูลนิธิที่สนับสนุนและส่งเสริมเรื่องราวของกลุ่มความหลากหลายทางเพศที่เปี่ยมด้วยความคิดสร้างสรรค์และมีทัศนะเชิงบวก จัดงานนิทรรศการ ‘สนทนาสัปตสนธิ’ (สัปต – เจ็ด : หมายความถึงเจ็ดสีของสายรุ้ง อันเป็นสีสัญลักษณ์ของกลุ่ม LGBTQ / สนธิ – การรวมกัน) หรือ ‘Spectrosynthesis II – Exposure of Tolerance: LGBTQ in Southeast Asia’ เพื่อนำเสนอผลงานศิลปะที่สะท้อนเนื้อหาความหลากหลายทางเพศและมุมมองเกี่ยวกับชีวิตของผู้คนในสังคม LGBTQ ที่อยู่ในประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยมีศิลปินเข้าร่วมแสดงผลงานมากถึง 50 คน ภายในงานไม่ได้มีเพียงการจัดแสดงภาพถ่ายและภาพวาดเท่านั้น หากยังมีกิจกรรมอื่นๆ เป็นต้นว่า ภาพยนตร์ และการแสดงสด เพื่อเปิดโอกาสให้ศิลปินในแขนงอื่นได้มีส่วนร่วมในการโชว์ฝีไม้ลายมือไปพร้อมๆ กับขยายฐานการนำเสนอเนื้อหาให้กับผู้ชมอย่างกว้างขวางด้วย โดยนิทรรศการสนทนาสัปตสนธิมีกำหนดจัดงานตั้งแต่วันที่ 23 พฤศจิกายน 2562 – 1 มีนาคม 2563 ณ ห้องนิทรรศการหลัก ชั้น 7 และ 8 ของหอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร

อันที่จริงนิทรรศการสนทนาสัปตสนธินี้ถือเป็นนิทรรศการต่อเนื่องที่จัดขึ้นสานต่อจากนิทรรศการ Spectrosynthesis – Asian LGBTQ Issues and Art Now ที่เคยจัดขึ้นไปแล้วเมื่อปีค.ศ. 2017 ณ กรุงไทเป ประเทศไต้หวัน ซึ่งในขณะนั้นมีศิลปินเข้าร่วมแสดงผลงาน 22 คน และส่วนใหญ่เป็นศิลปินเชื้อสายจีน ดังนั้นอาจกล่าวได้ว่านิทรรศการสนทนาสัปตสนธิที่กำลังจะจัดขึ้นในปลายปีนี้ถือเป็นการเปิดประตูที่กว้างยิ่งกว่าเดิมให้เหล่าศิลปินในประเทศต่างๆ ทั้งในเอเชียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้มาร่วมแสดงความคิดเห็นอย่างเผ็ดร้อนผ่านศิลปะต่อประเด็นที่เกี่ยวข้องกับ LGBTQ ซึ่งแน่นอนว่าผลงานที่มาจากคนละประเทศ คนละวัฒนธรรม ต่างก็ต้องมีการนำเสนอบริบททางสังคมที่เกี่ยวกับ LGBTQ แตกต่างกันไปอย่างน่าสนใจ ไม่ว่าจะเป็นการสะท้อนประสบการณ์และมุมมองส่วนตัวของศิลปิน บอกเล่าวัฒนธรรม ความเชื่อทางศาสนา ความเชื่อพื้นบ้านอันเก่าแก่ ไปจนถึงความเชื่อที่ขัดต่อความรู้สึกของตัวเอง รวมถึงสิ่งที่ศิลปินต้องเผชิญท่ามกลางความซับซ้อนของสังคมในประเทศต่างๆ โดยมีศิลปินไทยเข้าร่วมแสดงผลงาน อาทิ ไมเคิล เชาวนาศัย, จักกาย ศิริบุตร, อริญชย์ รุ่งแจ้ง, ปิยะรัศมิ์ ปิยะพงศ์วิวัฒน์, ศรชัย พงษ์ษา เป็นต้น ส่วนศิลปินจากเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีอาทิ Dinh Q. Lê (เวียดนาม), Maria Taniguchi (ฟิลิปปินส์), Ming Wong (สิงคโปร์), Danh Vō (เวียดนาม) และ Anne Samat (มาเลเซีย) เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีศิลปินระดับสากลที่ไม่ได้อยู่ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่มาร่วมแสดงผลงานด้วย อาทิ Sunil Gupta (อินเดีย), Ren Hang (จีน), Hou Chun-Ming (ไต้หวัน), Ramesh Mario Nithiyendran (ศรีลังกา), Martin Wong (อเมริกา) และ Samson Young (ฮ่องกง) เป็นต้น เราขอจบบทความนี้ด้วย quote ของสุดาภรณ์ เตจา หนึ่งในศิลปินที่ร่วมแสดงผลงานในนิทรรศการสนทนาสัปตสนธิที่ว่า “LGBTQ หมายถึง Love Gets Better with Time Quietly ผลงานจะเป็นการแสดงออกถึงทัศนะต่อสถานการณ์ LGBTQ ในปัจจุบัน ด้วยความหวังที่จะให้เกิดความเท่าเทียมกันในสังคม” และเราก็หวังจะเห็นสิทธิที่เท่าเทียมกันนั้นเสียเหลือเกิน

Author: Mintira Thammapalert