“เธอต้องรักตัวเอง และพร่ำบอกมันทุกวัน จากนั้นก็เริ่มเขียนถึงตัวเอง จุมพิตลงที่ริมฝีปาก ที่ตา หรือที่ไหนก็ได้” หนึ่งในประโยคที่วิกตอร์ อูโก เขียนในจดหมายถึงภรรยาเก็บของเขา จูเลียต ดรูเอต์ ในยุคที่สังคมเต็มไปด้วยผู้เคร่งครัดในศีลธรรม ความกลัว และกามารมณ์ วรรณศิลป์ในบทกลอนต่างถูกเปรียบเปรยซึ่งกันและกันแม้ว่าจะมันจะไม่ได้เกี่ยวข้องกันแม้แต่นิดเดียว ที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะ Louvre-Lens นิทรรศการหนึ่งซึ่งเกี่ยวกับ ‘ความรัก’ ถือกำเนิดขึ้นจากความใคร่รู้ ศึกษาผ่านหลักฐานกว่าพันชิ้น และตอกย้ำอารมณ์อันรุนแรงของมนุษย์ซึ่งถ่ายทอดกันมานานนับตั้งแต่ยุคประวัติศาสตร์ ถ้าหากตอนนี้วิกตอร์ อูโก ยังมีชีวิตอยู่ เขาคงลุกขึ้นมาแล้วบอกว่า “ไปดูงานนี้กันเถอะ”

วุ่นวายใจอะไรอย่างนี้ นี่เป็นเพราะความรักใช่ไหม

เหมือนกับเสียงเพลงสดใสในฤดูร้อนที่เราชอบร้องในคาราโอเกะ หรือจะเป็นพระเอกหนุ่มอิตาเลียนหวีเปียก ขับ Alfa Romeo ในละครทีวี ความรักก็เช่นกัน ช่างสับสนวุ่นวายแบบที่ใครก็ยังไม่รู้ว่ากุญแจสำหรับทางออกของเรื่องนี้อยู่ที่ไหน เหมือนเพลง Betty et Zorg จากภาพยนตร์เรื่อง Betty Blue ที่ยิ่งฟังยิ่งติดหู หรือจะเป็นความรักระหว่างปัญญาชนอย่างคู่ของชาร์ตกับโบวัวร์ และเอลัวอิสกับอเบลารด์ ที่ฟังเรื่องเล่าแล้วดูดีกว่าคู่ของฟรีดา คาห์โล กับดิเอโก ริเวรา เศร้าถึงทรวงกว่านี้ต้องยกให้แฮมเล็ตกับโอฟีเลีย และตำนานรักระหว่างเลย์ลากับมาจนัน ที่ถือเป็นโรเมโอกับจูเลียตของชาวตะวันออก ไม่ว่าความรักนั้นจะมาจากพระเจ้า เพราะโรแมนติก หรือสนิทใจกันในหมู่พี่น้อง รักคือความรู้สึกร่วมอันเป็นสากล คำถามจากเนื้อเพลงภาษาอิตาเลียนยุค 1980s ข้างต้นก็คงจะใช้ได้กับทุกคน โดยไม่คำนึงถึงรสนิยมทางเพศและเรื่องส่วนตัวอื่นๆ เรียกว่ารักก่อกวนหัวใจนั้นเป็นเรื่องธรรมดาดั้งเดิมตั้งแต่โลกนี้ได้ถือกำเนิดมนุษย์ขึ้นมา การศึกษาทางวิทยาศาสตร์พยายามอธิยายการกำเนิดขึ้นและโครงสร้างของความผูกพันทางอารมณ์ แม้นักวิทยาศาสตร์พยายามที่จะสืบค้นไปถึงสมองส่วนลิมบิกที่มีอยู่ในทั้งสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมและสัตว์เลื้อยคลาน แม้จะเข้าแล็บชำแหละกลีบสมองของมนุษย์อย่างเป็นจริงเป็นจังนานหลายชั่วโมงเพื่อหาคำตอบ เราก็ยังคงไม่เข้าใจอยู่ดีว่าเมื่อคิวปิดเล็งและยิงศรรักไปปักที่อก กระบวนการทำงานที่แท้จริงคืออะไรกันแน่ อันที่จริงพวกรูปปั้นเทวดาเด็กตัวน้อยแบบศิลปะอิตาเลียนอาจจะช่วยให้เราพบคำตอบเกี่ยวกับความรักมากกว่ามีดปลายแหลมของนักประสาทชีววิทยาเสียอีกด้วยซ้ำ ถ้าเหตุผลของหัวใจคือความไร้เหตุผล เราอาจจะต้องใช้ศิลปะเข้ามาช่วย จะเป็นเพลงรักหรือรูปปั้นอันโด่งดังก็อาจเป็นจุดเริ่มต้นของความเข้าใจอารมณ์แปลกวูบวาบที่กำเนิดมาพร้อมกับโลกใบนี้

มันคือความรู้สึกที่ค่อยๆ ก่อตัวขึ้นทีละนิด

เพราะการตกหลุมรักคืออารมณ์ที่สามารถเกิดขึ้นได้ซ้ำแล้วซ้ำเล่าและเลียนแบบกันได้ นิทรรศการนี้เลยดำเนินเรื่องราวตามลำดับเวลา คล้ายเพลงที่ค่อยๆ ดังขึ้น เพื่อแสดงให้เห็นถึงพัฒนาการและตัวแทนของความรักตั้งแต่ยุคโบราณจวบจนถึงปัจจุบัน ซีฟ กูราริเยร์ ภัณฑารักษ์ผู้หลงใหลในโปรเจ็กต์นี้มากๆ อธิบายเอาไว้ว่า สิ่งที่คุณจะได้เจออาจตรงข้ามกับสิ่งที่คิดไว้ เมื่อเรื่องราวแห่งความรักไม่ได้เริ่มขึ้นมาจากความสวยงาม กรอบความคิดโดยทั่วไปได้อิทธิพลมาจากฝั่งตะวันตก แหล่งกำเนิดเรื่องราวปกรณัมทั้งอีฟและแพนดอรา เธอทั้งสองมาบรรจบกันตรงที่เป็นภาพแทนหญิงผู้โชคร้ายผู้นำพาความฉิบหายมาสู่มวลมนุษยชาติดั่งโรคห่า หลายศตวรรษก่อนที่เราจะรู้จักโรคเอดส์และกามโรค ความรักกลายเป็นเรื่องอันตรายไปเรียบร้อยแล้ว มีเพียงความบริสุทธิ์และกระบวนการทางศาสนาเท่านั้นที่ดูจะไร้มลทินจากเรื่องนี้ จนในบางครั้งเราอนุญาตให้ตัวเองหวาดกลัวและไร้เดียงสาเกินกว่าที่จะรักอีกครั้ง ความบริสุทธิ์อย่างที่ว่านั้นสวยงามดั่งผ้าคลุมหน้าพระแม่มารีที่รูปปั้น Pietà หรือสวยงามดั่งผลงานแกะสลักที่ชื่อ Ecstasy of Saint Teresa ของเบอร์นินี ซึ่งตั้งอยู่ในโบสถ์ประเทศอิตาลี นับเป็นช่วงเวลาอันรุ่งโรจน์ที่สังคมนั้นห่างไกลจากความฉาวโฉ่ในเรื่องเพศ การแบ่งครึ่งประเภทขาวกับดำแบบนี้อาจเป็นความตั้งใจที่จะหนีจากความรู้สึกหลอกหลอนในหมู่คนรักต่างเพศที่ไม่อยากมานั่งคิดวนเวียนว่าเมียกับโสเภณีนั้นต่างกันอย่างไร หรือสิ่งไหนดีกว่ากันระหว่างความบริสุทธิ์ผุดผ่องกับกามารมณ์ และนี่คือสิ่งที่ซีฟ กูราริเยร์ ให้ความสำคัญ จากความสุขสู่ความกล้าหาญ จากการประพฤติผิดในศีลธรรมสู่ความรักแบบโรแมนติก การท่องไปในโลกแห่งประวัติศาสตร์อาจทำให้รู้สึกว่าพวกเรากับเหล่าบรรพบุรุษนั้นไม่ได้ต่างกันเลย เราแชตกันในทินเดอร์เหมือนที่พระเจ้าเฮนรีที่ 4 ทรงเขียนจดหมายถึงพระนางมารี เดอ เมดิซี เราเต้นกันในคลับหรือในงานเลี้ยงสักแห่ง พลอดรัก มีความสุข… แล้วก็กลับมาเศร้าไปตามเรื่องราว

จับมือผมให้แน่น และแนบชิดกันอีกสักครั้ง

เราพูดว่ารัก แสดงออกว่ารัก ไม่ว่าจะเป็นคนธรรมดาหรือนักประสาทชีววิทยา สิ่งแรกที่อยากทำคือเปิดเผยผ่านภาษากาย – ครั้งหนึ่งคามิลล์ โคลเดล เจ้าของผลงานประติมากรรม La Valse เคยสร้างการโอบกอดเอาไว้จากความรักอย่างสิ้นหวังที่มีต่อโรแด็ง หรือเป็นสัญญะง่ายๆ เพียงการจับมือเหมือนรูปปั้นชาวอียิปต์ มุมมองของเหล่าศิลปินนั้นหลากหลายและเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา แน่นอนว่าพวกเขาสะท้อนภาพความรู้สึกที่มีอยู่ในตัวเองผ่านบริบททางสังคมอันมีวิวัฒนาการไปเรื่อย ชุดความคิดเกี่ยวกับความรักเหล่านี้ไม่ว่าจะมาจากสิ่งที่เห็นหรือได้ยินจะถูกสรุปอยู่ในนิทรรศการแห่งนี้ โดยจัดแสดงผ่านนวัตกรรมต่างๆ ในรูปแบบคุ้นชินและแปลกตาในระดับปฏิวัติวงการ ถ้าอ้างอิงจากศิลปินชาวฝรั่งเศสอย่างฟรองซัวร์ บูเชร์ และนิกิ เดอ แซงต์–ฟาลล์ ผู้หญิงมักถูกนำเสนอในรูปแบบของความสุดโต่งไม่ว่าจะมากหรือน้อยก็ตาม คำถามคือรูปภาพอิโรติกอย่างเช่นนางในฮาเร็มนั้นคือรูปธรรมของหญิงผู้เป็นที่รักจริงหรือไม่ ส่วนพวกศิลปินเอเชียนั้นมีคุณธรรมและเห็นคุณค่าในการมีอยู่ของเพศหญิงมากกว่าหรือเปล่า ทัศนคติในเรื่องความรักนั้นมีหลากหลายมาก ขึ้นอยู่กับจังหวะเต้นของหัวใจ หรืออย่างน้อยก็ระบบการทำงานในสมองส่วนลิมบิก หากย้อนกลับไปในศตวรรษที่ 16 แฟนตาซีเรื่องเพศคือสิ่งที่ใครก็จินตนาการไม่ออก สังคมมีแต่ฉันทามติเรื่องความบริสุทธิ์อันดีงาม สิ่งต้องห้ามกลายเป็นรูปแทนขององคชาติ ซึ่งน่าจะรุนแรงมากกว่าความกังวลเรื่องการขายดิลโดอย่างเปิดเผยในปัจจุบันนี้ซะอีก หรือว่าความรักในฟากฝั่งของชาวตะวันตกจะแยกออกจากเรื่องความรุนแรงไม่ได้ ตามสันนิษฐานจากเพลงของเซบาสเตียง เตลลิเยร์ ที่เศร้าไปกว่านั้นก็อาจจะอ้างอิงได้จากแฮชแท็กล่าสุดที่ระบาดอย่างรวดเร็วในวงการบันเทิง จะรักมากหรือจะทำเพื่อรักมากเท่าไหร่ก็ตาม ความบ้าคลั่งก็มีจุดจบอยู่ดี เหมือนอย่างการจบชีวิตที่ทะเลทรายของมาจนัน บทกลอนของกิลโย อาโพลลิแนร์ และกอดหมอนนอนฝันไปกับความรักของ Zorg แต่จะคลั่งก็คลั่งสิ อย่างน้อยก็รู้ว่าตัวเองรักคนอื่นเป็น

Canova Antonio (1757-1822). Paris, musÈe du Louvre. MR1776.