IF THE MAFIA HAD INVENTED MODERN ECONOMY?
วิถีทางก้าวหน้า โลกาภิวัตน์รุกคืบ ธุรกิจต้นทุนต่ำ และความรุนแรงจากการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจในทุกระดับชั้น ความทารุณของมาเฟียแสดงวิวัฒนาการแบบ ultra-liberal บริษัทแรกที่เทกโอเวอร์แบบไม่เป็นมิตร ถูกสงสัยว่าริเริ่มโมเดลการจัดการ…
ม้า 6 ตัวลากรถสีดำ ผนังกระจกเผยให้ฝูงชนเห็นแท่นตั้งศพ หุ้มทองที่ซึ่งหัวหน้าแก๊งนอนไร้ชีวิตอยู่ วงเครื่องทองเหลืองเล่นเพลงจากหนังเรื่อง The Godfather และเฮลิคอปเตอร์โปรยกุหลาบลงมาระหว่างพิธีการ นี่คืองานศพสุดแสนน้ำเน่าของ วิตโตริโอ คาซาโมนิกา หัวหน้ากลุ่มมาเฟียสำคัญกลุ่มหนึ่งในอิตาลี โรซี บินดิ ประธานคณะกรรมการต่อต้านมาเฟียคัดค้านงานศพหรูหราที่เป็น ‘การแสดงอำนาจของมาเฟีย ที่ควบคุมไม่ได้’ ผู้เชี่ยวชาญด้านการฉ้อโกง ขู่กรรโชก การค้ายาเสพติด รอบนอกถูกจับบ่อยครั้ง แต่ไม่เคยถูกลงโทษ ผู้ตายจะรอดพ้นจากคดีกวาดล้างมาเฟีย ‘Maxi Trial’ (มีผู้ต้องหา 59 คน) ที่จะเริ่มขึ้นในเดือนพฤศจิกายนนี้ จากการสืบสวนเครือข่ายผู้มีอิทธิพลที่แทรกซึมในเมืองหลวง แก๊งใช้โมเดลเก่าแก่ทว่ายั่งยืน รูปแบบอาชญากรรมที่นำมาใช้ก่อนช่วงเวลาของกฎทุนนิยม กำจัดคู่แข่ง สร้างความสัมพันธ์เชิงอำนาจกับการเมือง สินค้ามีต้นทุนต่ำที่ขายราคาแพง สร้างความมั่งคั่ง มาเฟียสามารถสร้างโมเดลเศรษฐกิจร่วมสมัยได้หรือไม่? เป็นคำถามที่บอกความเปลี่ยนแปลงของรูปแบบทุนนิยมสากล
มาเฟีย NDRANGHETA 60,000 สาขา แก๊งมาเฟียกว่า 300 ตระกูล รวมกันเป็นกลุ่ม Ndrangheta คำนี้มาจากภาษากรีก หมายถึงความกล้าหาญและความภักดี เป็นกลุ่มที่น่ากลัวกว่าเพื่อนกลุ่ม Cosa Nostra (ซิซิลี) และ Camorra (เนเปิลส์) อยู่ในประเทศ30 ประเทศ เช่น ออสเตรเลีย โตโก เยอรมนี หรือประเทศไทย กลุ่มนดรังเกตา มีเครือข่ายถึง 60,000 สาขา (จากสถาบันวิจัย Demoskopika)
เฟรเดริก โปลแก็ง ผู้สื่อข่าวจาก Marianne เห็นว่า ‘การรวมกลุ่มมาเฟียประจำตระกูล ครอบครัว และหมู่บ้านเป็นสิ่งตกทอดจากระบบเศรษฐกิจดั้งเดิม ครอบครัวเป็นรากฐาน เนื่องจากเป็นผู้เริ่มสร้างความร่ำรวยจากอุตสาหกรรม ธนาคาร ฯลฯ โดยได้พื้นเพจากระบบฝรั่งเศส’ ผู้สอบสวนที่เชี่ยวชาญเรื่องคดีอาชญากรรมและข่าวกรองกล่าวเสริม “สำหรับพวกมาเฟีย วิธีที่ดีที่สุดเพียงวิธีเดียวในการกำจัดคู่แข่งคือการฆ่า ทุนนิยมก็ขึ้นอยู่กับการกำจัดคู่แข่งเช่นเดียวกัน…”
การฆ่าคู่แข่ง
นักข่าวและนักเขียนผู้เชี่ยวชาญเรื่องการก่ออาชญากรรม เจอโรม ปิเอราต์ สืบข้อมูลเรื่ององค์กรอาชญากรรมหลากหลายประเภท (แก๊งค้ายาในเม็กซิโก, ยากูซ่าในญี่ปุ่น, มาเฟียในอิตาลี รัสเซีย และยุโรปตะวันออก) “มาเฟียเป็นทั้งอดีตและปัจจุบันของทุนนิยม ในเวลาเดียวกัน ลักษณะแรกของทุนนิยมขั้นต้นคือความป่าเถื่อน ก่อนที่มันจะถูกควบคุม ทุนนิยมปรับเข้ากับระบบมาเฟียได้สมบูรณ์ ฉันเข้ามา ฉันทำลายธุรกิจของนาย และฉันก็แย่งตลาดไป ไม่มีกฎใดๆ เศรษฐกิจแบบมาเฟียมักเป็นระบบแรกของประเทศที่ผันตัวสู่ระบบเศรษฐกิจแบบตลาด ตัวอย่างเช่นรัสเซียในช่วงปี 1990” ระบบนี้เป็นของหัวหน้ากลุ่มหรือบริษัทของใบหน้าที่แท้จริง ของทุนนิยมที่ประทับตราศตวรรษที่ 20 ซึ่งยังใช้กับแนวคิด ultraliberalism ในศตวรรษที่ 21 ได้หรือไม่ (เศรษฐกิจฟองสบู่, ผลกำไรต่อผู้ถือหุ้น, การหลีกเลี่ยงภาษี ตลาดหลักทรัพย์ที่ล้มประเทศได้?) โปลแก็งตอบว่า “จากระบบแบบเก่านี้ ข้อดีของมันกลายเป็นวงจรการเงินตลอดมา คือการบริการที่แนบเนียนเปี่ยมประสิทธิภาพ ดังนั้นเศรษฐกิจผิดกฎหมายจึงแข็งแกร่งและลุกลามกัดกินช่องทางเศรษฐกิจถูกกฎหมายที่ต้องการเงินสดมากขึ้นเรื่อยๆ” นี่เป็นทฤษฎีจาก โรแบร์โต ซาวิอาโน ผู้เขียนหนังสือเรื่อง Gomorra เขาพัฒนาทฤษฏีนี้ในหนังสือที่อธิบายระบบเศรษฐกิจของโคเคนเรื่อง Zero Zero Zero (สำนักพิมพ์ Gallimard, 2014) ซึ่งอ้างอิงจากรายงานของ IMF และ UN ในปี 2008 กระแสเงินสดกลายเป็น ปัญหาสำคัญของธนาคาร บรรดาองค์กรค้ายาเสพติดได้ฟอกเงินหลายหมื่นล้านดอลลาร์และโปะเงินเข้าธนาคาร ทำให้ระบบเศรษฐกิจ ทรงตัวอยู่ได้ “พวกมาเฟียรู้ว่าเงินสดของพวกเขาสำคัญต่อการขับเคลื่อนเศรษฐกิจสากล” โปลแก็งสรุปในหนังสือที่ตีพิมพ์ในฝรั่งเศสปีที่แล้ว (France Mafia Export, สำนักพิมพ์ Actes Sud) อดีตประธานคณะกรรมการต่อต้านมาเฟีย ฟรานเซสโก ฟอร์กิโอเน เปิดเผยว่า “องค์กรมิจฉาชีพจากคาบสมุทรอิตาลี 3 องค์กร คอซานอสตรา, นดรังเกตา, คามอร์รา ไม่เคยมีอำนาจมากขนาดนี้ ถ้ายังลงทุนทรัพย์สิน 40 – 50% กับกิจการดั้งเดิมอย่าง ยาเสพติด อาวุธ หรือจ่ายค่าจ้างให้กับ ‘เครือข่าย’ พวกเขาลงทุนเงินที่เหลือกับระบบเศรษฐกิจถูกกฎหมาย” ในทรรศนะของเขา ทนายความ นักธุรกิจ ผู้เชี่ยวชาญกฎหมายสากล ผู้จัดการธนาคาร ข้าราชการระดับสูง และนักการเมืองจำนวนมากปล่อยให้การฟอกเงินนี้เกิดขึ้น นักเขียนผู้ออกหนังสือเรื่อง ‘Coca! A survey in the Andes’ (สำนักพิมพ์ Actes Sud) ในเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา เฟรเดริก โฟ เป็นนักหนังสือพิมพ์สังกัดฝรั่งเศสประจำละตินอเมริกา ได้เดินทางทั่วทวีปนี้ และตั้งข้อสังเกตว่า “แต่ก่อนพวกแก๊งค้ายาต่อสู้กันด้วยการโจมตี ทุกวันนี้พวกเขาไม่อยากทำเรื่องอึกทึกอีกต่อไปแล้ว และชอบที่จะจัดการเหมือนนักธุรกิจ เหมือนประเทศคู่ค้าของ ระบบเศรษฐกิจแบบตลาด” ครอบครัวทั่วโลก อาชญากรรมกำเนิดซ้ำปิเอราต์วิเคราะห์ว่า ‘ครอบครัว’ อาชญากรแบบใหม่ของโลก มาเฟียแพร่ขยายไปทั่วโลกเหมือนกับการแลกเปลี่ยนและสงคราม “จากแนวคิดอัลตราลิเบอรัลลิสม์ มาเฟียเปลี่ยนสถานะจากอาชญากรเป็นนักธุรกิจ ลักษณะผสมผสานทำให้แยกมาเฟีย ออกจากนักธุรกิจถูกกฎหมายไม่ได้โดยสิ้นเชิง แต่ในความเป็นจริง คนที่รวยถึงขนาดให้คนอื่นยืมเงินตนนั้น พวกเขาเคยขู่เข็ญเอาเงินแบบผิดกฏหมายมาก่อน และตอนนี้กลับกลายเป็นธนาคารไปแล้ว!” แล้วในโครงสร้างระดับโลก ที่ทางของมาเฟียแบบโบราณ อยู่ที่ไหน? ในฤดูใบไม้ผลิปี 2014 สถาบันวิจัยเดโมสโกปิกา ของอิตาลีตีพิมพ์การค้นคว้าที่อธิบายว่ากลุ่มนดรังเกตา (มาเฟียอิตาเลียนแคว้นกาลาเบรียที่จัดว่ามีอำนาจมากที่สุด) มีอิทธิพลเท่ากับธนาคาร Deutsche Bank และ McDonald’s รวมกัน! โดยรวบรวมเอกสารหลักๆ จากหน่วยงานอิตาเลียน ทั้งกระทรวงมหาดไทย กองกำลังรักษาความปลอดภัย คณะกรรมการต่อต้านมาเฟีย และจากหน่วยสืบสวนต่อต้านมาเฟียการค้นคว้าประเมินค่าธุรกิจของมาเฟียกาลาเบรียนไว้ที่ 53,000 ล้านยูโร แบ่งเป็นการค้ายา เสพติด (24,200 ล้านยูโร), การรีไซเคิลขยะแบบผิดกฏหมาย (19,600 ล้านยูโร), การฉ้อโกง และขู่กรรโชก (2,900 ล้านยูโร), การยักยอกเงินหลวง (2,400 ล้านยูโร), การพนัน (1,300 ล้านยูโร), การค้าอาวุธ, การค้าประเวณี, การลักลอบพาคนเข้าเมืองและการปลอมแปลงประวัติ หรือทำสิ่งใหม่ๆ (ลักลอบพาคนเข้าเมือง, บำบัดขยะรีไซเคิล) ด้วยวิธีการเดิมๆ (ค้ายา, ยักยอกเงิน) เรียกได้ว่าเป็นการผสมผสานระหว่างทุนนิยมการจัดการเชิงวิทยาศาสตร์ และอัลตราลิเบอรัลลิสม์ที่มาเฟียลดความเป็นอาชญากรด้วย การก่ออาชญากรรมเศรษฐกิจ
‘มาเฟียรู้วิธีหาผลประโยชน์จากเสรีนิยม’ โคลตีล์ด ช็องเปราช นักเศรษฐศาสตร์และผู้เชี่ยวชาญ เรื่องมาเฟีย เธอตีพิมพ์หนังสือเรื่อง ‘Societies of crime. A mafias’ world tour’ (สำนักพิมพ์ CNRS, 2011)
มาเฟียเป็นโมเดลเศรษฐกิจจริงๆ หรือ
เป็นโมเดลของการปรับตัวมากกว่า มันอยู่มาตั้งแต่สมัยระบบศักดินา และจัดการเปลี่ยนแปลงให้เข้ากับทุนนิยมได้เป็นอย่างดี ในทุกระบบเศรษฐกิจ มาเฟียจะรู้วิธีอยู่ใกล้ขอบเขตที่มีผลประโยชน์ และอำนาจ และจะหาประโยชน์จากโอกาสใหม่ๆ ทุกวันนี้ โลกาภิวัตน์ความรวดเร็วและความลื่นไหลของการแลกเปลี่ยน แนวโน้มของการย่อหย่อนกฎหมายที่เกิดจากเสรีนิยมล้วนแต่เป็น องค์ประกอบที่ทำให้มาเฟียแสวงหาผลประโยชน์ได้
มาเฟียได้สร้างโมเดลเศรษฐกิจร่วมสมัยหรือไม่
ระบบมาเฟียเป็นภัยอาชญากรรมจริงที่ส่งผลต่อชีวิตผู้คนมากมาย โดยเฉพาะในพื้นที่ ซึ่งกลุ่มที่มีอำนาจสูงสุดอย่างแท้จริง ดังนั้นต้องไม่มอบหน้าที่และอำนาจที่ไม่ใช่ของมาเฟีย ให้มาเฟียเป็นอันขาด จริงๆ แล้วมาเฟียไม่ได้มีโมเดลมาเสนอ เราจึงพูดไม่ได้ว่ามาเฟีย ได้สร้างโลกาภิวัฒน์ เสรีนิยม หรือการพัฒนาโลกมันทำไม่ได้
มาเฟียใกล้เคียงกับระบบทุนนิยมแบบเก่าหรืออัลตราลิเบอรัลลิสม์ปัจจุบัน?
มาเฟียเป็นการทำงานที่ผิดพลาดของโมเดลเศรษฐกิจเสรีนิยมที่มีอยู่มากกว่า มันทำงานได้ในระบบที่รัฐเข้าแทรกแซงป้องกันในทางกลับกัน วิธีที่มันทำงานรบกวนระบบในหลายๆ แง่ มันสร้างเศรษฐกิจสีเทาที่ความถูกและ ความผิดกฎหมายแยกออกจากกัน ได้ไม่ชัดเจน และมันขยายตัวสร้างความเสียหายแก่เศรษฐกิจถูกกฎหมาย กระตุ้นให้เคารพกฎหมาย น้อยลง และท้ายที่สุด มาเฟียไม่ทำสิ่งใดเพื่อผลประโยชน์ส่วนรวม แต่ใช้ทรัพยากรเพื่อผลประโยชน์ของตัวกลุ่มและพวกพ้อง ในแง่นี้ การขยายตัวของมาเฟียมาพร้อมกับความเป็นอยู่ของประชากรที่เสื่อมถอยลงทุกวันนี้รังเครือข่ายมาเฟียในเศรษฐกิจถูกกฎหมาย เป็นเรื่องสำคัญมาก จนกลายเป็นหัวข้อการศึกษาในมหาวิทยาลัย นักเศรษฐศาสตร์ โคลตีล์ด ช็องเปราช ได้เขียนบทความมากมาย และทฤษฏีที่สำคัญ หนังสือ The mafia infiltration into the legal economy ของเธอจบลงด้วยบทสรุปชวนขบคิดว่า ‘ปรากฏการณ์การแทรกซึมของเหล่ามาเฟียในเศรษฐกิจถูกกฎหมาย ที่ดูให้ผลดี เป็นกระบวนการสะสมที่ทนทานและยากที่จะแก้ไขได้โดยปราศจากการแทรกแซงโดยตรงจากภาครัฐ อย่างรัฐบาล’ (ฉบับ L’Harmattan, หน้า 196, 2005) เรายังแจ้งให้ทราบอีกว่า ห้องแล็บศึกษาเศรษฐกิจของประเทศอิตาลี ชื่อ Censis ตีพิมพ์บทวิจัยและ บทวิเคราะห์เรื่องเศรษฐกิจมาเฟียหลายต่อหลายครั้ง (www.censis.it)
กลยุทธ์การตั้งกลุ่มมาเฟียสาขาใหม่
1 จู่โจมครั้งแรกด้วยการขโมยและปล้นชิงทรัพย์ เนื่องจากยังใหม่ต่อพื้นที่ กลุ่มนี้จึงขาดเครือข่ายสำหรับติดสินบนชนชั้นนำและผู้สมัครเลือกตั้ง จึงหันไปส่งเงินให้เจ้าพ่อที่ยังอยู่ในประเทศตัวเอง ทุจริตจนรวยขึ้นและขยายตัว
2 พอรวยขึ้น มาเฟียกลับมายังที่ตั้งรกรากที่ฝรั่งเศส ตอนนี้สามารถมีอสังหาริมทรัพย์และกิจการถูกกฎหมายซึ่งล้วนต้องขึ้นอยู่กับเจ้าพ่อ หรือหัวหน้าแก๊ง
3 ‘สาขา’ กลายเป็นอิสระ มาเฟียสาขาใหม่ตั้งเรียบร้อยแล้ว